چرا عراق مهم است؟ نشست امان و فرصت طلایی دولت السودانی

زایلە - با روی کار آمدن دولت محمدشیاع السودانی و پوست اندازی سیاسی در بغداد، برگزاری نشست همسایگان عراق در اردن با عنوان نشست «بغداد2» هم یک فرصت طلایی را به دولت تازه نفس در بغداد داده است تا به موازات تقویت روابط با کشورهای همسایه خود در غرب آسیا بتواند نیم نگاهی به افزایش مناسباتش با اروپا داشته باشد.

به هر حال فرانسه و شخص مکرون هم از بازیگران اصلی در شکل گیری نشست بغداد به شمار می رود؛ نشست اول در بغداد که شهریور ماه سال گذشته برگزار شد، ابتدا به نظر می رسید که یک نشست در سطح منطقه ای باشد، اما در ادامه با توجه به دعوت از کشورهایی غیر از همسایگان عراق، نشست مذکور رنگ و بوی نشست فرامنطقه ای به خود گرفت، از این رو دست عراق برای تعاملات فرامنطقه ای هم بازتر خواهد شد. به ویژه که نشست 5 جانبه عراق، اردن، مصر، کویت و فرانسه در حاشیه کنفرانس بغداد 2 برای همکاری و شراکت برگزار شد.

اگر چه ذیل یک گزاره تحلیلی بسیار بعید به نظر می رسد که مکرون با حضور در نشست امان و پیشتر از آن نشست بغداد به دنبال همکاری با کشورهای خاورمیانه برای حل مشکلات این منطقه باشد، اما تغییر دولت ها در عراق می تواند یک فرصت خوبی را در حوزه سیاست خارجی به این کشور بدهد که با تعریف چارچوب های جدید مذاکره و رایزنی دیپلماتیک، منافع ملی خود از مسیرهای دیگری که امتحان نشده است، محقق کند.

با وجود آنکه ذیل نکته پیشگفته، شاید هدف امانوئل مکرون از حضور در نشست کشورهای همسایه عراق یک مانور سیاسی و دیپلماتیک در برابر آمریکا و انگلستان برای موازنه سازی باشد، اما این موازنه سازی دیپلماتیک به خصوص بعد از جنگ اوکراین و تشدید اختلافات الیزه با کاخ سفید و لندن بستری را برای عراق فراهم خواهد کرد که فرانسه را به سمت تعامل بیشتر با این کشور بکشاند.

در این رابطه با صبغه و سابقه منفی آمریکا و انگلستان در عراق، ایران و منطقه غرب آسیا، فرانسه و شخص مکرون سعی می کند از این خلاء در راستای منافع خود و پاریس نهایت استفاده را ببرد. در نتیجه سفر و حضور مکرون در نشست امان با هوشمندی سیاسی عراق می تواند به چرخش فرانسه منجر شود. بنابراین یک فرصت بسیار مناسب در اختیار محمدشیاع السودانی و دولتش قرار دارد که با تدوین مسیری جدید در دیپلماسی که بر اساس خرد جمعی، نزدیک به اجماع داخلی و در برگیرنده منافع کشور عراق طراحی شده است وزن و جایگاه خود را در سطح منطقه و جهان افزایش دهد.

مکمل این نکته هم به گفته های جنین هنیس پلاسخرت باز می گردد. نماینده دبیرکل سازمان ملل در عراق گفت که حضور در کنفرانس بغداد نشان دهنده میزان ارتباط عراق با کشورهای همجوار است. وی در کنفرانس بغداد 2 برای همکاری و شراکت که در اردن برگزار شد، عنوان داشت که از اقدام محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در قرار دادن عراق به عنوان صحنه ای برای گفت وگو حمایت می کنیم. پلاسخرت افزود که بسیاری از چالش ها از جمله منابع طبیعی، بیماری ها، فساد، آب و هوا، نبود امنیت، انرژی و غذا مرز نمی شناسد و به همکاری فیمابین نیاز دارد. مواضع نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور عراق ÷یرامون نشست بغداد 2 حکایت از آن دارد که نگاه جامعه جهانی به این نشست با محوریت عراق تا چه حد بالا است.

مضافا در این راستا مجموعه بازیگران حاضر در اردن تنوعی «فراعربی» را شامل می شود که این نکته هم یک امتیاز مثبت برای عراق خواهد بود. چرا که دو بازیگر کلیدی غیرعربی حاضر در خاورمیانه یعنی ترکیه و ایران هم بستر مناسبی را در حوزه اقتصادی، تجاری و و انرژی برای بغداد فراهم خواهند کرد.

از این منظر و پیرو نوشتار پیشین نگارنده در «شرق»، نگرانی تهران در خصوص تاثیرات مخرب گرایشات «پان عربیستی» بر مناسبات تهران - بغداد و ذوب شدن عراق در محور عربی منطقه عملا محلی از اعراب ندارد و اتفاقا حسین امیرعبداللهیان به عنوان وزیر امور خارجه دولت رئیسی در نشست اردن، هم می‌تواند مناسبات با اروپا را پی بگیرد و هم احیا و تقویت روابط منطقه ای ایران به خصوص با کشورهای حاشیه خلیج فارس را در دستور کار قرار دهد.

به هر حال با توجه به واقعیات موجود در صحنه تحولات سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی منطقه نمی توان نفوذ بالای کشورهای اروپایی در غرب آسیا را منکر شد، لذا تهران باید هر دو سوی این معادله را به صورت همزمان در نظر داشته باشد. با در نظر داشتن این مهم طرح «ایجاد نهادی با حضور کشورهای عضو شورای همکاری به علاوه ایران و عراق با هدف تشریک مساعی و بیان دیدگاه‌هایشان پیرامون تحولات منطقه و جهان» که از سوی علیرضا عنایتی، مدیر کل خلیج فارس وزارت امور خارجه ایران عنوان شد می تواند تامین کننده منافع تهران در سایه تداوم نشست کشورهای همسایه عراق باشد.

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

روزنامه شرق چاپ ایران